Handen in de aarde, hoofd in de wolken
Artikel in MIND Magazine, juni 2010. Door: Otje van der Lei
We willen en masse terug naar de natuur, een logische reactie op onze hectische samenleving. Maar de natuur is ook in opmars als therapeutisch middel. Redacteur en psycholoog Otje van der Leij probeert een middagje tuintherapie.
“Ik ben niet zo’n erg natuurmens. Ik beschouw de natuur meer als de afstand tussen twee steden.”
(Godfried Bomans)
Mijn laatste ervaring in de natuur was een zware beproeving. Ik weet nog dat ik met ijskoude voeten in een klamme slaapzak doodsangsten uitstond door de bliksem die langs mijn tentje scheerde. Om nog maar te zwijgen over die loslopende koeien, muggen en bloedzuigers die mij erg interessant gezelschap vonden. Toen wist ik het zeker: natuur prima, maar niks voor mij. Ik ben bang voor alles wat kruipt, krioelt, fladdert of zoemt. Doe mij maar een knus hotelletje met een schoon toilet en zacht beddengoed in een bruisende stad. De drukte, de bezigheid, de mensen om me heen, daar voel ik mij het prettigst bij. Godfried Bomans verwoordde het mooi toen hij schreef: “Ik ben niet zo’n erg natuurmens. Ik beschouw de natuur meer als de afstand tussen twee steden.” Toch is de natuur als therapeutisch middel in opmars, dus leek het mijn collega’s een leuk plan om degene met de minst groene vingers de moestuin in te sturen.
Alleen al een paar seconden kijken naar een plant verlaagt de bloeddruk of hartslag
De moestuin als redding
Ik maak een afspraak met coach en tuintherapeute July Koster. Volgens July is tuinieren enorm gezond voor lichaam en geest. Mensen met psychische problemen kunnen opknappen door buiten te zijn en in de natuur te werken. En er is niets zo effectief tegen stress als met je blote handen wroeten in de aarde. July spreekt uit ervaring. Toen zij acht jaar geleden een burn-out kreeg, werd de moestuin haar redding. “Ik kreeg opeens een ontzettende drang om te gaan tuinieren. Dagenlang werkte ik in mijn tuintje. Het hielp me om rustig te worden en bij mezelf te komen. Ik was iemand die te veel met mijn hoofd bezig was, maar in de tuin werk je met hart, ziel én handen, waardoor lichaam en geest in balans komen.”haar burn-out bleek een keerpunt in haar leven. July, afgestudeerd in omgangskunde en lange tijd modeontwerpster en communicatieadviseur, wilde weer met mensen werken. Ze volgde een opleiding tot trainer en coach aan de JJ-trainersacademie en specialiseerde zich als stresscoach bij het CSR-Centrum. Tegenwoordig helpt ze mensen met (chronische) stress of burn-outklachten en mensen die op een andere manier vastlopen in hun leven.
Zintuiglijke eraring
Samen met July rijd ik naar Muiden, het vestingstadje onder de rook van Amsterdam. We stoppen bij een prachtig stukje land langs een doodlopend weggetje aan de rand van Muiden. Het eerste wat me opvalt, is de stilte. Bijna oorverdovend. Ik heb het gevoel alsof ik van een druk feest met harde muziek de stilte induik. Nooit geweten dat er vlak buiten Amsterdam zulke landelijke plekjes zijn. Ik moet een beetje wennen, maar de fotograaf en July komen acuut tot rust. Zoals het hoort, want uit onderzoek van omgevingspsycholoog Agnes van den Berg blijkt dat alleen al een paar seconden kijken naar een plant de bloeddruk of hartslag verlaagt. Bovendien zouden mensen die regelmatig in de natuur komen, meer relaxt, blij en gelukkig zijn.
Voor het eerst van mijn leven houd ik een schoffel in mijn handen. Hiermee gaan we onkruid verwijderen en de aarde losmaken. Binnen een mum van tijd schoffel ik tegen een regenworm aan. Ik krijg een lichte hartverzakking, maar July is blij, want regenwormen schijnen onmisbaar te zijn voor een vruchtbare bodem. We schoffelen nog een half uurtje door. Schone lucht stroomt door mijn longen. Ik ruik de verse aarde en voel hoe de zon mijn huid verwarmt.
Ik begin te begrijpen wat July bedoelde. Tuinieren is één grote zintuiglijke ervaring. Je ziet, ruikt, voelt, hoort en proeft. En dat doet iets met je. Gedachteloos woel ik de aarde om en trek ik het onkruid uit de grond. Het heeft iets meditatiefs. En ook dat is wetenschappelijk aangetoond, want mensen die tuinieren hebben dezelfde hersengolfpatronen als mensen die bidden of mediteren. Bovendien schijnt de hoeveelheid van het stresshormoon cortisol te dalen als je de afstandsbediening verruilt voor de schoffel. Onderzoekers van de Universiteit van Wageningen hadden proefpersonen blootgesteld aan stress door ze ingewikkelde computertaken te laten doen. Vervolgens moest een deel van de proefpersonen in een boek gaan lezen en het andere deel moest in de tuin gaan werken. De tuingroep had na een half uur lagere concentraties van het bloed dan de leesgroep. Tuinieren bleek ook een positieve invloed te hebben op de stemming.
Gedachteloos woel ik de aarde om en trek ik het onkruid uit de grond; het heeft wel iets meditatiefs
Mañana, mañana
De zon schijnt inmiddels uitbundig en ik voel me vredig. In de stad komen er continu prikkels op me af waar ik iets mee moet. De telefoon gaat, een auto toetert, een stoplicht springt op rood. Hier in het tuintje vang ik enkel geuren, zonnestralen en vogelgeluiden op.
Als de grond goed is omgewoeld, gaan we radijs, pastinaak en peterselie zaaien. Ik graag sleufjes en stop de zaadjes in de grond. Ondertussen vertel ik July over dingen die spelen in mijn leven. Wat mij op dit moment het meest stoort, is mijn uitstelgedrag. Ik regel mijn administratie liever morgen dan vandaag, reageer vaak te laat op mailtjes en schoonmaken stel ik het liefst uit tot na het weekend en dan heb ik er geen zin in. Mañana, mañana. Morgen is er weer een dag. Ik merk dat het fijn is om al doende te praten. In een ‘normale’ therapeutische setting zit je tegenover je therapeut, maar in de tuin hoef je elkaar niet aan te kijken. Je wordt minder snel afgeleid en kunt daardoor gemakkelijker vrij associëren. Ik roep alles wat in me opkomt. Misschien komt mijn uitstelgedrag wel voort uit angst voor wat komen gaat. Of het is een vorm van struisvogelpolitiek: als ik de brief niet open, heb ik hem ook niet gekregen! Maar eigenlijk ben ik behoorlijk lui, misschien moet ik gewoon een schoonmaker en boekhouder inhuren?
July maakt een vergelijking met het onkruid in de tuin. “Als je dingen waar je tegenop ziet, laat liggen, dan wordt het groter, wortelt het dieper en wordt het steeds vervelender om de klus aan te pakken. Als je regelmatig even tijd uittrekt om ‘onkruid te wieden’, dan blijft het behapbaar en creëer je ruimte in je hoofd.” July raadt mij aan om elke dag een half uur tijd te nemen voor dit soort vervelende zaken, want snoeien doet bloeien.
Zaaien en oogsten
Ik ga slechts één sessie proeven van deze ‘groene’ therapie, maar July werkt het liefst een heel seizoen met haar cliënten. Het gehele proces van zaaien tot oogsten dient immers als metafoor voor de eigen ontwikkeling en groei. Als cliënt zie je dat dingen waar je aandacht en energie in stopt, letterlijk tot bloei komen. Bovendien word je je steeds bewuster van je omgeving. July: “Je kunt dan wel het voornemen hebben de hele dag te gaan tuinieren, maar weersomstandigheden kunnen je plan zomaar om zeep helpen. Het idee van een maakbare samenleving, wordt zo onderuit gehaald. Daardoor leer je je beter verhouden tot de realiteit. Je kunt namelijk niet alles controleren. En deze bewustwording is voor veel mensen een enorme verademing. Ze leren het leven te nemen zoals het komt.” Wat July zelf heel fijn vindt aan tuinieren is dat je een zaadje ziet opgroeien tot gewas. “Het werk dat je doet, levert een tastbaar resultaat op. Als je een aardbei die je zelf hebt gezaaid in je mond steekt, geeft dat veel voldoening. Het werk dat je doet, dient ergens toe. Dat creëert een gevolg van zingeving.
Troostrijke tuin
In haar tuintje heeft July al heel wat mensen geholpen. Bijna iedereen die ze coacht, knapt op. Zo had ze ook een vrouw in behandeling die haar jongere zusje was verloren. Zij kon dat maar iet verwerken en was alle zin in het leven kwijt. De tuin bood troost. Het was een vrijplaats waar ze helemaal los kon zijn van haar verdriet, of juist één kon zijn met haar verdriet. Ze zag planten opbloeien en doodgaan en afval op de composthoop veranderen in vruchtbare aarde. Doordat ze natuurlijke processen leerde aanvaarden zoals ze zijn, leerde ze ook beter omgaan met zaken als leven en dood. En zo verwerkte ze langzaam de dood van haar zus.
Weer thuis voel ik me helemaal rozig. Ik heb het gevoel alsof ik de hele dag in de sauna ben geweest. Het plan om elke dag dertig minuten ‘onkruid’ te gaan wieden, valt diezelfde dag nog in het water. Mijn uitstelgedrag is waarschijnlijk iets te diep geworteld om in één sessie aan te pakken.
Wel maak ik een plan om elke week een paar uur de natuur in te gaan. En dat doe ik tot op de dag van vandaag.
Mindful tuinieren
(Noot van Natuurcoach.NU)
Ook tijdens retraites is tuinieren soms een van de dagelijkse activiteiten. Het gaat dan om het bewust doen van je handelingen en er continu met liefdevolle aandacht aanwezig zijn bij de activiteit. Het resultaat in secundair.
Mind Magazine bestaat niet meer.
July Koster:
linkedin.com/in/julykoster
